Kierownik projektu: prof. dr hab. Marta Białecka
Przekonania rodziców, dziadków i dzieci na temat rozwoju i edukacji: jak kultura wpływa na rozwój i dobrostan dzieci
Choć już w 1963 roku w psychologii rozwoju pokazano, że zachowania dzieci oddziałują na rodziców i ich postawy lub style wychowania, liczba badań pedagogicznych prowadzonych w Polsce w tym obszarze jest niewielka. Z perspektywy psychologii międzykulturowej i kulturowej Polska, biorąc pod uwagę jej historię, znajduje się dokładnie na styku indywidualistycznych kultur Zachodu i kolektywistycznych kultur Wschodu. Szersza, socjologiczna pespektywa badań nad rodziną pozwala dostrzec, że Polska jest krajem, w którym rodziny są nadal bardziej inkluzywne niż rodziny na Zachodzie Europy czy w USA (np. 32% rodzin w Polsce stanowią rodziny z transgeneracyjne, z udziałem dziadków [1,2]). Biorąc pod uwagę trzy powyższe przesłanki planujemy badania, których celem będzie opisanie przekonań rodziców i dziadków na temat rozwoju dziecka oraz sprawdzenie, jak te przekonania oddziałują na dobrostan dzieci, a także, czy zachowania oraz przekonania dzieci mogą wpływać na rodziców i dziadków (ryc.1).
Przekonania rodziców (parental beliefs) ujmowane jako ważny składnik psychologii opiekunów [3] lub rodzaj nastawień wobec posiadanych kompetencji [4] stanowią z perspektywy systemowej [5] formę poznania społecznego (social cognition) dorosłych. W dotychczasowych badaniach [6] potwierdzono, że następuje międzygeneracyjny przekaz przekonań rodziców [od rodziców do dzieci], ale nie prowadzono przeglądowych badań z udziałem trzech pokoleń [dziadkowie-rodzice-dzieci] oraz badań nad oddziaływaniem przekonań dzieci na przekonania rodziców [np. przekonania na temat zmian klimatu]. Wskazując na zakres treściowy przekonań należy podkreślić, że psychologia opiekunów jest zgodna, a nawet stanowi ważny aspekt ich sądów ewaluacyjnych i szerzej systemu wartości [7]. Dlatego istotnym zagadnieniem w planowanym projekcie będzie uwzględnienie perspektywy kulturowej i między-kulturowej [8] w naszych badaniach.
Przykłady szczegółowych pytań badawczych, na które odpowiemy to: 1) w jaki sposób przekonania dziadków i rodziców są powiązane z rozwojem i dobrostanem dziecka; 2) czy przekonania rodziców i osób niebędących rodzicami na temat rozwoju i wychowania dziecka różnią się; 3) czy poczucie własnej skuteczności rodzica jest powiązane z jego przekonania na temat rozwoju dziecka; 4) czy przekonania rodziców na temat rozwoju dziecka są stabilne, czy zmieniają się wokresie 3 lat. Aby empirycznie przetestować odwołujące się do tych pytań hipotezy zamierzamy przygotować odpowiednie narzędzia np. przetłumaczyć oryginalne kwestionariusze na język polski i przygotować ich wiarygodne polskie wersje w kilku badaniach pilotażowych. Krótkoterminowe, badania podłużne, w tym badania online, są metodą z wyboru przy testowaniu systematycznych, dwukierunkowych zależności (patrz ryc. 1). We współpracy międzynarodowej planujemy zbadać po ok. 300 rodziców i dzieci oraz 600 dziadków z tych samych rodzin w Polsce, Wielkiej Brytanii i Chinach.
Bibliografia
[1] Bożewicz, M. (Ed.). (2019). Preferowane i realizowane modele życia rodzinnego. CBOS
[2] Danielsbacka, M., Křenková, L.,Tanskanen, A.O. (2022). Grandparenting, health, and well-being: a systematic literature review. European Journal of Ageing 19, 341–368. https://doi.org/10.1007/s10433-021-00674-y
[3] Harkness, S., Super, C. M., Blom, M. J., Moscardino, U., Bonichini, S., Rios, M., … i Zylicz, O. (2023). Culture and the Challenges of Being a Good Parent. Emotion Regulation and Parenting, 189.
[4] Dweck, C. S. (2021). Toward an integrative theory of motivation, personality, and development. Handbook of personality, 83-103.
[5] Newman, B. M., i Newman, P. R. (2022). Theories of human development. Routledge.
[6] Miller, S.A. (2020). Parent’s beliefs about children. Oxford University Press.
[7] Schwartz, S. H., & Cieciuch, J. (2022). Measuring the refined theory of individual values in 49 cultural groups: psychometrics of the revised portrait value questionnaire. Assessment, 29(5), 1005- 1019.
[8] Boski P, Różycza-Tran, J., Sorokowski, P. (2023) Podróże psychologiczne przez kultury świata. Soruc